De tuin

Aan het begin van de 20e eeuw moesten de kopers van terreinen gelegen aan de Natiënlaan de voorschriften naleven van een bestek dat voorzag in een bouwvrije strook van 9,50 m vóór de gebouwen, in te richten als siertuintjes waarvan de beplanting niet hoger dan 1,50 m mocht zijn. De percelen moesten worden omheind met een ‘artistiek’ sierhek dat minstens 1,80 m hoog was, geplaatst op een hardstenen sokkel. Tussen de woningen moest er voldoende open ruimte zijn, zodat het groen van het Ter Kamerenbos vanop straat zichtbaar bleef.

Het zwembad, hét pronkstuk van de tuin, werd door architect Michel Polak ontworpen als een spiegel waarin de achtergevel van de villa wordt weerspiegeld. Met zijn inhoud van 500 kubieke meter en zijn diepte van 3,80 m gold het zwembad als één van de grootste en modernste van zijn tijd. Het was ook een van de eerste privézwembaden in België. Bij de restauratie van de Villa Empain werd het volledig heraangelegd. Rond het zwembad loopt een pergola met een mozaïekvloer waarvan de kleuren en motieven een zuiderse sfeer oproepen.

Sommige van de oorspronkelijke bomen zijn bewaard gebleven, zoals een taxus, twee prunussen en twee Libanese ceders, aan de achterkant van de Villa. Een van de ceders, geplant in de jaren 1930, behoort met zijn imposante afmetingen tot de twintig grootste ceders van het Brussels Gewest. De elegante rij dennenbomen langs de oostelijke omheining van het pand dateert eveneens uit de tijd van de bouw van de Villa.

Een grote blauweregen, waarvan de stengels achter de pijlers zijn geplant, overdekt de pergola rond het zwembad en stamt mogelijk eveneens uit de jaren 1930. De stengels bleven bewaard, waardoor de secundaire scheuten die tijdens de opeenvolgende restauraties van de pergola waren weggesneden weer konden aangroeien.

Onder de pergola, aan de achterzijde van het zwembad, staat een sculptuur van zwart graniet, van Armen Agop (1969), een Egyptische kunstenaar met Armeense roots. Aan de voorzijde van het zwembad staan twee sculpturen van Cortenstaal, speciaal gemaakt voor de Villa Empain door de Belgische kunstenaar-dichter Johan Baudart (1961).

Naast het zwembad bevindt zich de tuin, versierd met sculpturen van de Belgische kunstenaar Hubert Verbruggen (1944). De eenvoudige maar krachtige vormen, uit Naamse steen gehouwen door de Belgische kunstenaar Damien Moreau (1966), contrasteren met de door de Oostenrijkse kunstenaar Stefan Waibel (1970) gecrëeerde bloemen en insecten van de reeks Ideal Nature Machine (2012), die uit een irreële wereld lijken te stammen.

De sculptuur Spaces in-between van de Libanese kunstenaar Nadim Karam bevindt zich aan de Franklin Rooseveltlaan, tegenover de Villa Empain. Deze installatie, die in 2019 werd onthuld, is te danken aan een gezamenlijk initiatief van de Boghossianstichting en de Stad Brussel. Hun streven om kunst te integreren in het stadsbeeld knoopt aan bij het doel van Nadim Karam, met name “steden aan het dromen brengenˮ, als reactie op de oorlog die hij heeft meegemaakt.

“Een kunstproject creëren in een stad zie ik als communiceren met het wezen van die stad, en de inwoners, de cultuur en de dynamiek ervan beter leren kennen. Ik probeer een droom te bedenken voor die stad, een droom die enkel vaste vorm krijgt wanneer de stad en zijn inwoners erbij betrokken worden en met mij gaan samenwerken.ˮ

De sculpturale installatie doet ons nadenken over de relatie tussen het Oosten en het Westen, benamingen die vaak het beeld oproepen van spanningen tussen twee geografische zones, aparte identiteiten en tegenstrijdige wereldvisies.

De twee sculpturen van roestvrij staal met een diameter van drie meter moeten de blinde vlekken op de communicatiekaart, de onduidelijke grens tussen het Oosten en het Westen en hun vage contouren gestalte geven.

Tegenover elkaar geplaatst creëren die twee cirkelvormige oppervlakken een historische dialoog die op veel plaatsen raakvlakken vertoont, maar tegelijk ook hiaten. De keerzijde van elke sculptuur is volledig geperforeerd met 1 cm grote ronde gaten die in lijnen naar de polen toe lopen en het licht doorlaten, waardoor meteen ook de motieven duidelijker te zien zijn. De waarnemer kan zich zo een idee vormen van de wisselende sociaal-culturele en geografische grenzen. Staat hij in het midden, dan zorgt de weerspiegeling van een van beide schijven voor een volledig met motieven bezaaid oppervlak, geperforeerd met herinneringen.