Het Paradijs en de Hel

“Ergens, voorbij goed en kwaad, is er een tuin. Daar zal ik je weerzien.”

Djalâl ad-Dîn Muhammad Rûmî

“De traditionele Perzische tuin was een heilige ruimte, rechthoekig van vorm, bestaande uit vier delen die de vier werelddelen voorstelden. Eén plek was nog heiliger dan de andere: het middelpunt, dat de navel van de wereld voorstelde (daar bevonden zich het bekken en de waterstraal). Alle planten in de tuin moesten opgesteld zijn in die ruimte, die een soort microkosmos vormde. Het tapijt was oorspronkelijk een afspiegeling van de tuin. De tuin is een tapijt waarin de wereld symbolisch zijn volmaaktheid bereikt, terwijl het tapijt een soort mobiele tuin is waarmee je door de ruimte kan reizen. De tuin is het kleinste stukje wereld en tegelijk is het ook de hele wereld in een notendop.”

Michel Foucault

Lange tijd was het vliegende tapijt een symbolisch middel om door de ruimte te reizen. Volgens de Perzische mythologie had Koning Salomo zo’n tapijt. Hij zou het hebben gekregen van de Koningin van Sheba, die naar verluidt over magische krachten beschikte. Men beweert zelfs dat de koning er zijn hele paleis op kon vervoeren…

Het vliegende tapijt raakte vooral bekend door de verhalen uit Duizend en één Nacht. Het is ook te zien in tal van fantastische films.

Sommige wetenschappers hebben zich verdiept in dit legendarische object. Ze zagen er een luchtvariant in van de manier waarop de reuzenmanta of duivelsrog zich beweegt in het water. Sommige fysici zouden zelfs geprobeerd hebben een tapijt te doen vliegen!

Het vliegende tapijt is ook een afspiegeling van de aloude droom van de mens om te kunnen vliegen als een vogel. Icarus was de eerste mens die het luchtruim koos. Later ontwierp Leonardo da Vinci bijzonder vernuftige vliegmachines. Nog later raakte de moderne mens gefascineerd door het fenomeen vliegende schotel, veel straffer dan alle technische uitvindingen waarmee de mens door de lucht kon reizen.

Tegenwoordig kijken we met verbazing naar de drones, die telegeleide vliegtoestellen met vrijwel onbeperkte mogelijkheden: van controle- of transportmiddel tot aanvalswapen. Het zijn toestellen die de wereld kunnen veranderen, ten goede of ten kwade…

De tentoonstelling Het Paradijs en de Hel, die in 2015 plaatsvindt in de Villa Empain, belicht het thema van de vliegende tapijten en machines uit verschillende oogpunten : de symboliek van de oude tapijten en de geometrie van de tuinen waarop ze is geïnspireerd, de aloude droom van de mens om te vliegen, denkbeeldige vliegende voorwerpen, de wereld gezien vanuit de lucht, ruimtesatellieten, het toenemende gebruik van drones en de gevolgen daarvan.